W średniowieczu akt niepełny, osłonięty przepaską biodrową (tzw. perizonium), pojawia się w przedstawieniach Chrystusa cierpiącego na krzyżu. Należą tutaj tak przejmujące arcydzieła, jak krucyfiks z katedry w Kolonii (wykonany w 976 r.), każdą linią wyrażający cierpienie ciała, oraz inne krucyfiksy mistyczne, powstałe na terenie Niemiec i na ziemiach polskich, wstrząsające ekspresją nagiego ciała, okaleczonego i wyniszczonego cierpieniem.
 |
| Głęboka symbolika reliefu z nadproża katedry w Autun przedstawiającego Ewę stanowi plastyczny obraz upadku człowieka |
Akty Adama i Ewy pojawiają się już na początku XI wieku, m.in. w dziele rzeźbiarza Wiligelmo, który rzeźbił reliefy na fasadzie katedry w Modcnie, oraz w pięciu scenach Stworzenia i Upadku na brązowych drzwiach kościoła w Hildesheim - zwanych Drzwiami z Hildesheim lub Drzwiami Bemwarda (1015). Ciekawym przykładem aktu średniowiecznego jest postać nagiej Ewy wyrzeźbiona na nadprożu katedry w Autun (XII w.).
Akty pojawiają się też w wyobrażeniach Sądu Ostatecznego - jak w słynnej płaskorzeźbie z kościoła w Bourges (XIII w.), gdzie artysta zwraca już uwagę na ruch i muskulaturę postaci oraz przedstawia jedno z najwcześniejszych ujęć aktu kobiecego w sztuce gotyckiej. Czuje się tutaj wpływ posągów antycznych, przystosowanych jednak do stylu gotyckiego. Piękne akty gotyckie znaleźć można również w „Sądzie Ostatecznym” Hansa Memlinga (ok. 1440-1494) w dwóch grapach: osób zbawionych i przeznaczonych na potępienie.
 |
| Artyści często podejmowali ten sam temat, interpretując go jednak odmiennie, zgodnie z własnymi wyobrażeniami, co widać m.in. w przedstawieniach aktów Pierwszej Matki w malarstwie XV w.: pełna spokoju i zamyślenia Ewa z „Ołtarza Baranka Mistycznego" Jana van Eycka |
W latach 1300-1310 budowniczy katedry w Sienie Giovanni Pisano (ok. 1250-po 1314) umieścił na ambonie replikę Wenus Wstydliwej jako jedną z Cnót Kardynalnych („Umiarkowanie”). Inne ujęcie gotyckiego aktu spotkać można w „Godzinkach księcia de Berry”, wykonanych przez braci Limburg (przeł. XIV i XV w.) w scenie Kuszenia i Upadku pierwszych rodziców, gdzie Adam i Ewa osłaniają się liśćmi figowymi po wygnaniu z raju. Piękne przedstawienia nagiej Ewy istnieją w malarstwie flamandzkim XV wieku: w dziele Jana van Eycka (13907-przed 1441) „Ołtarz Baranka Mistycznego” w Gandawie oraz w niewielkim obrazie Hugona van der Goesa (ok. 1440-1482) „Grzech pierworodny”. U van Eycka urzeka realizm, przepełniony odczuciem sakralności ciała ludzkiego.
Na przełomie gotyku i renesansu uwagę zwracają akty malarzy niemieckich: Albrechta Diirera (1471-1528) i Lucasa Cranacha st. (1472-1553). Po zapoznaniu się z dziełem Witruwiusza Dürer dążył do geometrycznej analizy w przedstawieniach aktów, z czego później zrezygnował na rzecz poszukiwania idealnych proporcji w naturze, ponieważ wartość aktu nie zależy jedynie od dających się wymierzyć proporcji. Do „form udoskonalonych w umyśle poety” Dürer dochodzi! w swoich miedziorytach, m.in.: „Kobieca łaźnia” (14%) czy „Gtzech pierworodny" (1504). W dziełach Lucasa Cranacha st. widoczne jest natomiast wzajemne przenikanie się pozostałości gotyku z renesansem - m.in. w obrazie „Wenus i Amor”, znanym także jako „Wenus z. Kupidynem" (1509), gdzie artysta przedstawił naturalnej wielkości postać Wenus na ciemnym, płaskim tle.
Spis treści:
Facebook
0 komentarze:
Publikowanie komentarza